مقدمه :

به دليل اهميت نفت كه يك منبع حياتي است قراردادهاي منعقده نفتي نيز از اهميت خاصي بر خوردار است، اينكه اكثر قرارداد هاي نفتي جنبه بين المللي دارد لذا اين قرار دادها بويژه با توجه به تحولات سياسي و اقتصادي در جهان درخور تغييرات و دگرگوني‌هايي بوده است كه هر كدام از جنبه هاي خاصي  حائز اهميت و مطالعه مي باشد، از بررسي ابتدايي ترين قرار داد هاي نفتي كه تحت عنوان “امتياز Concession ” با دولتهاي صاحب نفت به امضاء‌  مي رسيده تا قرار دادهاي متداول امروزي مي‌تواند زواياي مختلف اين قرار دادها را مشخص نمايد، لذا اين رساله بر آن است كه به بررسي تطبيقي قرار دادهاي بين المللي نفتي ايران با قرار دادهاي نفتي ساير كشور ها بپردازد و ابعاد مهم حقوقي آنها را مشخص و مقايسه نمايد، به منظور تحقق واقعي اين بررسي تطبيقي ابتدائاً بر آن مي‌باشم كه به تعريف كلي و سپس بررسي ويژگي هاي قرار دادهاي بين المللي نفتي در كليه مراحل سه گانه اكتشاف، توليد و بهره برداري بپردازم،‌ در راستاي نيل به اين مقصود به معرفي و بررسي ويژگيهاي اقسام قرار داد هاي بين المللي نفتي ايران اقدام گرديده و از ابتدايي ترين قرار داد امتياز نفتي كه معروف به قرار داد  دارسي منعقده به سال 1901 مي باشد تا آخرين نوع قرار دادهايي كه هم اكنون درصنعت نفت ايران متداول گشته و به قرار دادهاي“بيع متقابل Buy  Back ” موسوم گرديده است را تحليل نموده لذا بررسي و ارزيابي اينگونه قرار دادهاي نفت و گاز از منظر حقوق بين الملل مد نظر قرار گرفته است.

                                                               فهرست مطالب
عنوان                                                                                                            صفحه
مقدمه
فصل اول
كليات، تعريف

بخش اول: كليات و مفاهيم ……………………………………………………………………………………………. 5

مبحث اول) روند تاريخي نفت…………………………………………………………………………………………… 6

مبحث دوم) اقتصاد و مالكيت نفت…………………………………………………………………………………….. 12

گفتار اول: اقتصاد نفت

گفتار دوم: مالكيت نفت………………………………………………………………………………………………….. 14

بند اول ـ مالكيت نفت از ديدگاه حقوق اسلام

بند دوم ـ مالكيت نفت از ديدگاه حقوق ايران……………………………………………………………………. 15

بند سوم ـ مالكيت نفت از ديدگاه حقوقي كشورهاي غرب………………………………………………….. 17

بخش دوم: تعريف و اقسام قراردادهاي بين المللي نفت و گاز، وجوه اشتراك و افتراق آنها…… 19

مبحث اول) تعريف

گفتار اول: سيستم‌هاي حقوقي قراردادهاي بين المللي نفت و گاز………………………………………… 20

بند اول ـ سيستم‌هاي امتيازي ……………………………………………………………………………………….. 21

بند دوم ـ قراردادهاي امتيازي نوين……………………………………………………………………………….. 22

بند سوم ـ متن امتياز نامه ……………………………………………………………………………………………. 25

بند چهارم ـ انواع امتياز نامه

گفتار دوم: سيستم‌هاي قراردادي……………………………………………………………………………………. 31

بند اول ـ قراردادهاي مشاركت در توليد

بند دوم ـ قراردادهاي مشاركت در سرمايه‌گذاري……………………………………………………………. 34

بند سوم ـ قراردادهاي خدماتي …………………………………………………………………………………….. 35

مبحث دوم) اقسام قراردادهاي بين المللي نفتي ايران، وجوه اشتراك و افتراق آنها ………………. 39

گفتار اول: اقسام

گفتار دوم: وجوه اشتراك و تمايز قراردادهاي بين‌المللي نفتي ……………………………………………. 49
فصل دوم

ويژگي‌ها و مكانيزمهاي قراردادهاي بين المللي نفتي ايران

بخش اول: ويژگيهاي قراردادهاي اوليه نفتي ايران تا قبل از ملي شدن صنعت نفت ايران ……… 54

مبحث اول) ويژگيهاي قرارداد 1901 دارسي

مبحث دوم) ويژگيهاي قرارداد 1933 شركت نفت ايران و انگليس ……………………………………… 59

مبحث سوم) ويژگيهاي قرارداد نفتي ايران و شوروي ……………………………………………………… 63

مبحث چهارم) ويژگيهاي قرارداد الحاقي گس-‌گلشائيان…………………………………………………….. 64

بخش دوم: ويژگيهاي قراردادهاي بين‌الملي نفتي ايران پس از ملي شدن صنعت نفت ايران……. 67

مبحث اول) ويژگيهاي اصل ملي شدن صنعت نفت ايران

گفتار اول: ويژگيهاي قرارداد كنسرسيوم 1954……………………………………………………………….. 70

مبحث دوم) ويژگيهاي ساير قراردادها …………………………………………………………………………… 75

گفتار اول: ويژگيهاي قراردادهاي پنج گانه خليج فارس

گفتار دوم: ويژگيهاي قراردادهاي شش گانه……………………………………………………………………. 78

گفتار سوم: ويژگيهاي قرارداد فروش و خريد نفت (كنسرسيوم دوم 1973) ………………………. 84

بخش سوم: ويژگيهاي قرار دادهاي بين المللي نفتي ايران پس از انقلاب اسلامي ايران ………… 87

مبحث اول) تا قبل از اجراي برنامه اول توسعه اقتصادي

مبحث دوم)   پس از اجراي برنامه اول توسعه اقتصادي …………………………………………………. 88

گفتار اول: ويژگيهاي تحولات قانوني قراردادهاي  نفتي ايران

گفتار دوم: ويژگيهاي قراردادهاي منعقد شده بيع متقابل……………………………………………………. 92

بخش چهارم: بررسي تحليلي مكانيسم‌هاي عمليات اكتشاف، توسعه و بهره‌برداري در قراردادهاي

……………….. بين المللي نفتي ايران و مقايسه آن با مكانيسم‌هاي مشابه جهاني …………………….. 95

مبحث اول) مكانيسم‌هاي عمليات اكتشاف، توسعه و بهره‌برداري در قراردادهاي نفت و گاز ايران

گفتار اول: عملكرد در قالب قراردادهاي مشاركت در توليد نفت ايران ………………………………… 100

گفتار دوم: عملكرد در قالب قراردادهاي انجام خدمت يا پيمانكاري نفت ايران …………………….. 105

گفتار سوم: عملكرد در قالب ساير قراردادهاي اكتشاف و توسعه و بهره‌برداري نفت ايران …. 107

مبحث دوم) مقايسه با مكانيسم‌هاي مشابه در جهان ………………………………………………………… 112

گفتار اول: شيوه توسعه مشركت منابع نفت و گاز ……………………………………………………………. 113

گفتار دوم: شيوه تعيين يك مقام مشترك ………………………………………………………………………… 114

گفتار سوم: شيوه عمليات به روش Unitization…………………………………………………………….. 115
فصل سوم

…………… قانون حاكم و روش‌هاي حل اختلافات در قراردادهاي بين‌المللي نفت و گاز

بخش اول: قانون حاكم بر قراردادهاي بين‌المللي نفتي و شرط ثبات …………………………………… 118

مبحث اول) تعيين قانون حاكم و تحولات آن در قراردادهاي بين‌المللي نفتي ايران و قياس با

……………… قراردادهاي نفتي كشورهاي نفت خير جهان

مبحث دوم) شرط ثبات و نقش آن در آراء بين‌المللي قضايي ……………………………………………… 131

بخش دوم: روش رسيدگي به اختلافات ناشي از سلب مالكيت و ملي كردن …………………………. 142

مبحث اول) مفهوم و اقسام سلب مالكيت

گفتار اول: سلب مالكيت و مصاديق آن ……………………………………………………………………………. 143

بند اول ـ سلب مالكيت در حالت اضطرار به شرط پرداخت غرامت (ضبط اموال)

بند دوم ـ سلب مالكيت بدون جبران خسارت (مصادره اموال) ………………………………………….. 144

گفتار دوم: سلب مالكيت غيرمستقيم و ملي كردن …………………………………………………………….. 146

بند اول ـ سلب مالكيت غير مستقيم

بند دوم ـ ملي كردن موضوع مالكيت ……………………………………………………………………………… 147

بند سوم ـ پرداخت غرامت به صاحب امتياز …………………………………………………………………… 150

بند چهارم- آثار حقوقي عمل ملي كردن………………………………………………………………………….. 152

مبحث دوم) مراجع حل و فصل اختلافات ناشي از قراردادهاي بين‌المللي نفت و گاز……………… 153

گفتار اول: روش رجوع به دادگاه

گفتار دوم: روش سازش ………………………………………………………………………………………………. 155

گفتار سوم: روش رجوع به داوري

بند اول ـ حل و فصل اختلافات بين‌المللي نفتي به روش سازش در دعوي سافاير………………… 157

بند دوم ـ بررسي تجزيه و تحليل قانون حاكم به روش رجوع به داوري بين‌المللي

…………… و سازش نفتي طي دو دعاوي خمكو و كنسرسيوم نفتي 1973 ايران

بند سوم- نمونه حل و فصل اختلافات بين المللي نفتي ايران

…………….. به روش رجوع به دادگاه بين‌المللي لاهه و سازش …………………………………… 162

فصل چهارم

…………… بررسي تطبيقي برخي شرايط و مقررات حاكم برقراردادهاي بين‌المللي نفت و گاز

بخش اول: بررسي تطبيقي «درآمد و فروش نفت» در قراردادهاي بين المللي نفت و گاز ………. 165

مبحث اول) شرايط مالي در قراردادهاي بين‌المللي نفت و گاز

گفتار اول: روش تعيين قيمت نفت …………………………………………………………………. 169

گفتار دوم: چگونگي پرداخت حق الامتياز در قراردادهاي نفتي ………………………………………….. 173

گفتار سوم: ماليات در قراردادهاي بين‌المللي نفتي ……………………………………………………………. 180

بند اول ـ نمونه پرداخت ماليات در قرارداد كنسرسيوم ايران 1333…………………………………… 183

بند دوم ـ چگونگي پرداخت ماليات در ساير نقاط خاورميانه……………………………………………… 184

بند سوم ـ ادوار سه گانه تقسيم منافع در قراردادهاي نفتي تا قبل از انقلاب اسلامي……………. 186

مبحث دوم) شرايط غيرمالي در قراردادهاي بين‌المللي نفت و گاز ……………………………………… 188

گفتار اول: مسئله استرداد تدريجي اراضي در قراردادهاي بين‌المللي نفتي……………………………. 195

گفتار دوم: مسئله استخدام اتباع كشور طرف قرارداد……………………………………………………….. 200

گفتار سوم: مسئله ترك قرارداد يا امتياز ………………………………………………………………… 202

گفتار چهارم: مسئله مباشرت دولت در قراردادهاي نفتي ………………………………………………….. 206

گفتار پنجم: مسئله حق انتخاب هيئت مديره شركت نفتي در قراردادهاي بين‌المللي نفتي ………… 207

مبحث سوم) منافع مخصوص در قراردادهاي بين‌المللي نفت و گاز ……………………………………. 211

گفتار اول: بررسي منافع مخصوص در قراردادهاي نفتي ايران …………………………………………. 212

گفتار دوم: چگونگي منافع مخصوص در ساير كشورهاي خاورميانه………………………………….. 215

بخش دوم: بررسي تطبيقي نرخ بازگشت سرمايه در قراردادهاي بين‌المللي نفت و گاز …………. 220

مبحث اول) نرخ بازگشت سرمايه در قراردادهاي نفتي «مشاركت در توليد» ……………………….. 221

گفتار اول: نرخ بازگشت سرمايه در انواع «قراردادهاي مشاركت در توليد كشورهاي جهان» .. 222

گفتار دوم: نرخ بازگشت سرمايه در «قراردادهاي بين‌المللي نفتي

…………….. پيمانكاري خريد خدمات بيع متقابل ايران» …………………………………………….. 223

بخش سوم: بررسي قراردادهاي بين‌المللي نفت و گاز جمهوري آذربايجان ………………………… 224

مبحث اول) نظام سرمايه‌گذاري در قراردادهاي نفتي جمهوري آذربايجان ………………………….. 225

مبحث دوم) نفت و گاز فلات قاره جمهوري آذربايجان و سهام شركت سوكار

………………. در «شركت مشاركت در توليد»……………………………………………………. 226

ـ نتيجه‌گيري …………………………………………………………………………………………….. 229

‍پيوست‌ها ……………………………………………………………………………………………….. 235

فهرست منابع و مآخذ …………………………………………………………………………… 247

·منابع فـارسي

منابع انگليسي………………………………………………………………………………….. 249

جهت دانلود کلیک کنید